شناسایی موانع و الزامات سازگاری برای اجرای موفقیت­آمیز روش­های سازگاری با تغییرات آب و هوایی در سطح محلی، به ویژه در جوامع روستایی کوهستانی با منابع محلی و فناوری محدود، بسیار مهم است. با توجه به اهمیت این موضوع، در پژوهش حاضر به بررسی موانع و الزامات سازگاری با تغییرات آب و هوایی در روستاهای کوهستانی پرداخته شد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. ابزار گردآوری داده­ها و اطلاعات پرسش­نامه، مصاحبه آزاد و مشاهده محقق از منطقه مورد مطالعه بوده است. جامعه آماری خانوارهای روستایی  بخش پاپی شهرستان خرم­آباد می­باشد (۲۳۴۶N=). با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه­گیری سهمیه­ای ۳۳۰ خانوار به عنوان نمونه انتخاب شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها از آمار توصیفی و آزمون رتبه­ای هم­انباشتگی نامحدود اکتشافی (روش جوهانسن)، استفاده شد. نتایج نشان داد که کشاورزان روستاهای کوهستانی منطقه مورد مطالعه با موانع سازگاری متعددی روبرو هستند که موانع نهادی، هنجاری، فناوری و اطلاعات و شناختی جدی­تر بوده­اند. با توجه به اینکه شرایط سازگاری یک عامل مهم برای کاهش یا از بین بردن موانع سازگاری و بهبود ظرفیت سازگاری کشاورزان با تغییرات آب و هوایی است، توسعه اقتصادی محلی، زیرساخت­های محلی، فناوری تولیدی، اعطای عتبارات خرد برجسته­ترین الزامات سازگاری در این زمینه بودند. همچنین، به دلیل نقش موثر دولت، تعاونی­ها و خود روستاییان در توسعه روستایی، یک چارچوب سازگاری منطقی برای انتخاب استراتژی­های سازگاری بهینه با همکاری این سه، به عنوان اقدامات و سیاست­های سازگاری مناسب منطقه­ای جهت پیشنهادات تحقیق ارائه شد.

آب نقش محوری در توسعه پایدار هر سرزمین به ویژه نواحی روستایی دارد. چالش کم ­آبی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های قرن بیست و یکم است چراکه می‌تواند سرمنشأ بسیاری از تغییر و تحولات اجتماعی و اکولوژیک جهان باشد. بخش کشاورزی به عنوان مهم­ترین بخش اقتصادی نواحی روستایی به طور مستقیم تحت تاثیر کمبود منابع آب قرار دارد. بنابراین، شناسایی نگرش و راهکارهای بومی کشاورزان در مواجهه با کم‎آبی می‎تواند نقش کلیدی در اتخاذ راهبرد مناسب و ارتقای ظرفیت سازگاری جوامع روستایی داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی نگرش کشاورزان در روستاهای شهرستان بهار در استان همدان نسبت به چالش کم‎آبی و شناسایی راهبردها و راهکارهای بومی مناسب برای تعدیل و سازگاری با مسئله کم‎آبی در منطقه است. این پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، ۶۸ روستای شهرستان بهار با ۱۸۳۷۶ خانوار است که طبق فرمول کوکران تعداد نمونه لازم برای تکمیل پرسشنامه ۳۷۵ بهره‎بردار به دست آمد. داده‎های اصلی به شیوه^ء پیمایش میدانی با ابزار پرسشنامه گردآوری شد. روش نمونه‎گیری، تصادفی بوده و تعداد نمونه در هر روستا براساس روش انتساب متناسب با تعداد بهره‎برداران کشاورزی تعیین شد. تجزیه‌‎وتحلیل داده‎ها با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی در نرم افزار لیزرل انجام شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نگرش روستاییان به چالش کم‎آبی به ترتیب، نگرش شناختی (بارعاملی ۰/۸۸۳)، نگرش رفتاری (بارعاملی ۰/۸۶۷) و نگرش احساسی (بارعاملی ۰/۵۱۷) بوده است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که نگرش روستاییان به چالش کم‎آبی نگرشی شناختی – رفتاری است. براین اساس، ۱۲ راهبرد سازگار با وضعیت منطقه، برای مدیریت بهینه منابع و بهره‎وری آب زراعی پیشنهاد شده است.

 

---