---

مطالعه رودبادهای به عنوان یکی از مولفه های اصلی سیستم گردش جوی موثر بر سیل اهمیت و ضرورت خاصی دارد. هدف از این تحقیق شناسایی الگوهای گردش جوی روزهای بارش و بررسی موقعیت مکانی رودبادها در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشد. پس از تعیین شاخص زمانی- مکانی سیل، داده های ارتفاعی تراز HPa۵۰۰ تعداد ۱۸۹ روز بارش منجر به سیل طی دوره(۱۳۸۹-۱۳۷۰) با استفاده از روش تحلیل عاملی و خوشه بندی به روش وارد پردازش شد. نهایتاً هفت الگوی رودباد تراز میانی جو در قالب دو گروه عمده شناسایی گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که، هنگام وقوع سیلاب های فراگیر محور ترافها به سمت عرض های جغرافیایی پایین عمیق تر شده و حدود ۷۰ درصد رودبادها عمدتاً در راستای جنوب غربی- شمال شرقی و بین مدارات ۲۵ تا ۳۵ درجه عرض شمالی بر بالای دریای مدیترانه تا شمال شرقی ایران مستقر بوده اند.
 
 

---

در این پژوهش احتمال تواتر و تداوم روزهای بارانی در حوضه دریاچه ارومیه با استفاده از مدل زنجیره مارکف مرتبه اول مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از داده­های بارش روزانه ۷ ایستگاه سینوپتیک حوضه دریاچه ارومیه در بازه زمانی ۲۰۱۴- ۱۹۹۵ استفاده شد. پس از تعیین روزهای بارانی (بارش بیشتر از صفر میلی­متر) و خشک (صفر میلی­متر)، انطباق زنجیره مارکف مرتبه اول بر سری داده­ها با استفاده از آزمون  در سطح معنی­داری ۰۱/۰=a بررسی و مورد تایید واقع شد. پس از تشکیل ماتریس احتمال انتقال، احتمال تعادل، میانگین تداوم روز­های خشک و بارانی و سیکل هوایی محاسبه شد سپس با محاسبه فراوانی روزهای بارانی دو تا ده روزه، احتمال وقوع این دوره­ها و دوره بازگشت بارش­های ۲ تا ۵ روزه محاسبه گردید. نتایج نشان داد که در دوره مورد مطالعه به طور میانگین ۲۵ درصد روزها همراه با بارندگی بوده و در حالت­های انتقال شرطی بارندگی، احتمال وقوع حالت P_dd بیشتر از سایر حالت­ها (P_ww ، P_dw و P_wd) است. میانگین تداوم روزهای بارانی در حوضه در حدود دو روز برآورد گردید. در کل، در تمام ایستگاه­ها احتمال تعادل حالت خشک بیشتر از حالت بارانی بود. برآورد فراوانی و احتمال وقوع دوره­های بارانی دو تا ده روزه و دوره بازگشت آنها نشان داد که با افزایش طول دوره­ها، از فراوانی روزهای بارانی کاسته شده و با افزایش طول دوره­های بارانی، احتمال وقوع آنها کاهش و دوره بازگشت آن نیز افزایش یافته است.

---

---

شواهد موجود نشان می دهد تغییر اقلیم ثبات تولید منطقه ای محصولات کشاورزی را در چند دهه آینده نامطمئن خواهد ساخت. این تحقیق، با استفاده از مدل SWAT به ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر هیدرولوژی و عملکرد چغندرقند به عنوان یکی از محصولات غالب در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه پرداخته است. در این راستا نخست مدل SWAT بر اساس رواناب ماهانه ۲۳ ایستگاه آبسنجی و عملکرد سالانه گیاه به طور همزمان شبیه سازی شده سپس خروجی مدل با استفاده از الگوریتم SUFI۲، در نرم افزارSWAT-CUP  برای دوره پایه ۲۰۱۴-۱۹۸۶ مورد واسنجی و اعتبارسنجی قرار گرفت. مقادیر نش-ساتکلیف و آماره اریب برای رواناب در دوره واسنجی با مقادیر به ترتیب ۴۳/۰ و ۴۵% و در دوره اعتبارسنجی به ترتیب ۵۳/۰ و ۱۶% و همچنین شاخص توافق ۷۱/۰ و آماره اریب بسیار پایین (۶-% تا ۱۰%) برای تولید محصول، کارایی مدل در شبیه سازی منابع آب و عملکرد گیاه را تایید کرد. گام بعدی، ریزمقیاس نمایی و تصحیح خطای داده های دما و بارش دریافت شده از سه مدل GFDL، HadGEM۲ و IPSL تحت سناریوهای انتشار RCP۴,۵ و RCP۸,۵ با استفاده از نرم افزار CCT بود. در ادامه داده های ریزمقیاس شده به مدل SWAT معرفی و در نهایت متغیرهای هیدرولوژی و عملکرد چغندرقند برای دوره ۲۰۵۰-۲۰۲۱ ارزیابی گردید. در حالی که اکثر سناریوها نشان دهنده تغییر بارش، بین ۱۲-% تا ۳۵+% بودند، افزایش دما (°C ۷/۲)، باعث افزایش تبخیر و در نتیجه افزایش فشار بر منابع آبی و رواناب به ویژه در ماه های آغازین دوره رشد گیاه شده و در نهایت، کاهش عملکرد گیاه (۴۵-%) دور از انتظار نیست. بدین معنی که عملکرد چغندرقند در برابر تغییرات اقلیمی بسیار آسیب پذیر بوده و تولید این محصول در منطقه مورد مطالعه طی دوره آتی، دست خوش تغییر قرار خواهد گرفت.
واژگان کلیدی: تاثیر تغییر اقلیم، چغندرقند، حوضه دریاچه ارومیه، تحلیل حساسیت،SWAT .