دوره ۲۵، شماره ۷۹ - ( ۱۰-۱۴۰۴ )                   جلد ۲۵ شماره ۷۹ صفحات ۰دوره۰فصل__Se | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
khodapanah K, yari A. (2025). Analysis of factors affecting the sustainable management of agricultural water resources in the rural areas of the central part of Ardabil County. jgs. 25(79),
URL: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-4368-fa.html
خداپناه کیومرث، یاری ارسطو. تحلیل عوامل مؤثر بر مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان اردبیل تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی ۱۴۰۴; ۲۵ (۷۹)

URL: http://jgs.khu.ac.ir/article-۱-۴۳۶۸-fa.html

تحلیل عوامل مؤثر بر مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان اردبیل
کیومرث خداپناه*۱ ، ارسطو یاری۲
۱- استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران ، (k_khodapanah@pnu.ac.ir
۲- استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری و روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران،
چکیده:   (۲۲۵۹ مشاهده)
مدیریت منابع آب در جریان تحول در شرایط و دامنه عمل خود با محدودیت‌ها و ابعاد متعددی رو برو است. بر این اساس شناسایی عوامل مؤثر بر مدیریت پایدار منابع آب، به عنوان اقدامی مهم جهت بهره‌برداری مطلوب از آن محسوب می‌گردد. بنابراین در پژوهش حاضر، اقدام به بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت پایدار منابع آب بر اساس دیدگاه کشاورزان گردید. این پژوهش بر اساس ماهیت، توصیفی – تحلیلی از لحاظ هدف، کاربردی است و رویکرد حاکم بر آن از نوع کمی می‌باشد. جامعه آماری را سرپرستان خانوار بهره‌بردار اراضی کشاورزی بخش مرکزی شهرستان اردبیل تشکیل می‌دهد. به منظور بررسی موضوع از هفت شاخص در قالب 72 گویه استفاده گردید. جهت تحلیل موضوع از مدل‌سازی معادلات ساختاری (Smart PLS) بهره گرفته شد. بررسی یافته‌ها نشان می‌دهد ارزیابی اولیه مدل اندازه‌گیری، گویای مناسب بودن مدل است. یافته‌ها نشان داد 68 گویه دارای میزان اثرگذاری بالاتر از 5/0 بودند. نتایج مدل ساختاری بیانگر وجود رابطه ساختاری معنادار میان مدیریت پایداری و اثرات اقتصادی، اجتماعی، بهره‌وری، فنی، آموزشی و نهادی است. شاخص ضریب تعیین اسکوئر  نشان داد، این ضریب، برای تمام شاخص‌های پژوهش، بالاتر از مقدار قوی یعنی 26/0 برآورد گردید. شاخص ضریب تعیین برای شاخص اقتصادی با 299/0 کمتر  از سایر شاخص‌ها و برای شاخص بهره‌وری با 511/0 بیشتر سایر شاخص‌ها برآورد گردید. نتایج بیانگر این است بازبینی و تجدیدنظر در دیدگا‌های مدیریتی منابع آب کشاورزی و حرکت به سمت دیدگاه فرابخشی و مشارکتی مبتنی بر مدیریت بهینه، که همراه با حفظ بعدهای اقتصادی، اجتماعی و فنی، آموزشی و ... باشد، نقش اساسی در تأمین مدیریت پایدار منابع آب ایفا می‌نماید.
واژه‌های کلیدی: مدیریت پایدار، منابع آب کشاورزی، عوامل اثرگذار، معادلات ساختاری، شهرستان اردبیل.
     
نوع مطالعه: كاربردي | موضوع مقاله: جغرافیا و برنامه ریزی روستایی
فهرست منابع
۱. احمدی، منیژه. (۱۴۰۰)، نقش مدیریت منابع آب کشاورزی در توسعه نواحی روستایی، مطالعه موردی: دهستان غنی بیگلو، شهرستان زنجان، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال ۱۰، شماره اول، صص ۱۵۴-۱۳۷. ۲۰,۱۰۰۱.۱.۲۳۲۲۲۱۳۱.۱۴۰۰.۱۰.۳۵.۶.۴
۲. امین فنگ، داود؛ رضایی، روح‌اله؛ زینال‌زاده، کامران. (۱۴۰۲)، شناسایی و تبیین موانع حفاظت از منابع آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره ۲-۵۴، شماره اول، صص ۸۸-۷۳. [DOI:۱۰,۲۲۰۵۹/ijaedr.۲۰۲۲.۳۴۲۴۶۹.۶۶۹۱۴۶]
۳. باختر، سهیلا؛ شفیعی، اشکان؛ عزمی، آئیژ. (۱۴۰۳)، تحلیل عوامل مؤثر بر مدیریت بهینه منابع آب کشاورزی، مورد مطالعه: دهستان حسن آباد، شهرستان اسلام آباد غرب، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، دوره ۱۴، شماره ۲، صص ۳۲-۱۹. [DOI:۱۰,۲۲۱۲۶/ges.۲۰۲۴.۱۰۳۴۹.۲۷۴۲]
۴. بدری، مرجان. (۱۴۰۳)، ارزیابی مدیریت منابع آب در ایران با رویکرد توسعه پایدار، فصلنامه ترویج و توسعه آبخیزداری، سال ۱۲، شماره ۴۴، صص ۱۷-۸. ۱۰,۲۲۰۳۴/wmji.۲۰۲۴.۲۰۲۳۷۰۱.۱۰۵۶
۵. ثمره هاشمی، مرضیه؛ باقری، علی. (۱۳۹۹)، ارزیابی یکپارچه سامانه‌های منابع آب مبتنی بر نگرش سیستمی، فصلنامه تحقیقات منابع آب ایران، سال ۱۶، شماره اول، صص ۲۲۸-۲۱۲. https://dorl.net/dor/۲۰,۱۰۰۱.۱.۱۷۳۵۲۳۴۷.۱۳۹۹.۱۶.۱.۱۵.۹
۶. خطیری، خدیجه؛ غازی، ایران؛ حسنی، نعمت اله. (۱۴۰۲)، تبیین توسعه سرمایه اجتماعی در مدیریت بحران آب شهری با استفاده از روش تحلیل عاملی، مورد مطالعه: شهر کرج، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال ۲۳، شماره ۷۱، صص ۳۵۵-۳۴۱. http://dx.doi.org/۱۰,۶۱۱۸۶/jgs.۲۳.۷۱.۳۴۱ [DOI:۱۰,۶۱۱۸۶/jgs.۲۳.۷۱.۳۴۱]
۷. شیرین حصار، راضیه؛ گواهی، امیر. (۱۴۰۲)، مدیریت جامع منابع آب برای آینده پایدار با استفاده از مدل SWOT، مطالعه موردی: شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی، نشریه آب و توسعه پایدار، سال ۱۰، شماره چهارم، صص ۲۸-۱۵. [DOI:۱۰,۲۲۰۶۷/jwsd.v۱۰i۴.۲۳۰۷-۱۲۵۶]
۸. طالشی، مصطفی؛ کفاش، حسین(۱۳۹۷)، تدوین و اعتبارسنجی معیارهای بنیادین مدیریت یکپارچه منابع آب در سکونتگاه‌های روستایی نواحی خشک و نیمه خشک، مطالعه موردی: ناحیه بجستان در جنوب خراسان رضوی، کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال ششم، شماره دوم، صص ۱۰۸-۸۱ https://dorl.net/dor/۲۰,۱۰۰۱.۱.۲۳۴۵۳۳۲.۱۳۹۷.۶.۲.۴.۷
۹. علی‌پناهیان، فاطمه؛ کرمی، آیت اله. (۱۴۰۱)، تعیین‌کننده‌های مدیریت پایدار مصرف آب در بین مرکبات‌کاران شهرستان گچساران، فصلنامه آب و توسعه پایدار، سال نهم شماره چهارم، صص ۱۰۶-۹۷. [DOI:۱۰,۲۲۰۶۷/jwsd.v۹i۴.۲۲۰۶.۱۱۵۵]
۱۰. عیدی، اسما؛ کاظمیه، فاطمه؛ ظریفیان، شاپور. (۱۳۹۹). شناسایی عوامل مؤثر بر مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی از دیدگاه کشاورزان، مطالعه موردی گندمکاران روستاهای شهرستان مراغه، فصلنامه دانش کشاورزی و تولید پایدار، دوره ۳۰، شماره چهارم، صص ۳۲۶-۳۱۱. [DOI:۱۰,۲۲۰۳۴/saps.۲۰۲۰.۱۲۳۱۹]
۱۱. فراهانی، حسین؛ محمدی یگانه، بهروز؛ پهلوانی، محمود. (۱۴۰۲)، نقش منابع آب در پایداری روستاهای استان زنجان، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای مرودشت، دوره ۱۳، شماره ۵۰، صص ۳۲-۱۷. ۱۰,۳۰۴۹۵/jzpm.۲۰۲۱.۲۶۶۱۷.۳۷۹۴
۱۲. کاظمیه، فاطمه؛ حسین‌زاده، جواد؛ دشتی، قادر؛ غفوری، هوشنگ. (۱۳۹۳)، تحلیل شاخص‌های مؤثر در توسعه کشاورزی و مدیریت منابع آب در سکونتگاه‌های روستایی، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال سوم، شماره دوم، صص ۱۸-۱. http://serd.khu.ac.ir/article-۱-۲۰۱۰-fa.html
۱۳. منتظری، عبدالقیوم؛ صحنه، بهمن؛ قانقرمه، عبدالعظیم (۱۴۰۰)، نقش مدیریت منابع آب در معیشت پایدار خانوارهای نواحی روستایی، نمونه موردی، دهستان مزرعه شمالی و جنوبی شهرستان آق قلا، برنامه‌ریزی فضایی، سال ۱۱، شماره اول، صص ۸۶-۶۷. [DOI:۱۰,۲۲۱۰۸/sppl.۲۰۲۰.۱۲۲۰۰۸.۱۴۷۸]
۱۴. نبی افجدی، سمیرا؛ شریف‌زاده، مریم. (۱۴۰۲)، ارزیابی عملکرد حکرانی آب در زیر حوضه‌های زاینده‌رود، تحلیل مقایسه‌ای زیر حوضه‌های اصفهان و چهار محال و بختیاری، فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره ۲-۵۴، شماره یک، صص ۱۴۸-۱۳۱. [DOI:۱۰,۲۲۰۵۹/ijaedr.۲۰۲۱.۳۱۶۵۱۰.۶۶۸۹۹۹]
۱۵. نصیری زارع، سعید؛ طهماسبی، اصغر(۱۴۰۱)، تحلیلی بر پیشران‌های کلیدی حکمروایی منابع آب کشاورزی، مورد مطالعه: شهرستان طارم، فصلنامه آب و توسعه پایدار، سال نهم، شماره اول، صص ۵۲-۳۹. [DOI:۱۰,۲۲۰۶۷/jwsd.v۹i۱.۲۱۱۱.۱۱۰۲]
۱۶. یاوریان، حسن؛ جلالیان، حمید؛ طهماسبی، اصغر. (۱۴۰۲)، ارزیابی نگرش کشاورزان روستاهای شهرستان بهار به چالش کم‌آبی و ارائه راهبردهای سازگاری با آن، فصلنامه تحقیقات کاربردی در علوم جغرافیایی، سال ۲۳، شماره ۷۱، صص ۳۸-۲۱. http://dx.doi.org/۱۰,۶۱۱۸۶/jgs.۲۳.۷۱.۲۱ [DOI:۱۰,۶۱۱۸۶/jgs.۲۳.۷۱.۲۱]
17. Ahmadi, m. (2021). The role of agricultural water resources management in the development of rural areas, case study: Ghani Biglo village, Zanjan County, Journal space economy & rural development, 10(1), pp 137-154. (in Persian) 20.1001.1.23222131.1400.10.35.6.4
18. Alipanahian, f., karami, a. (2022). Determinants of Sustainable Management of Water Consumption among Citrus Growers in Gachsaran City, Journal of Water and Sustainable Development, 9(4), pp 97-106. (in Persian) [DOI:10.22067/jwsd.v9i4.2206.1155]
19. Aminfanag, d., rezaei, r., zainalzadeh, k. (2023). Identification and Explanation of Barriers to Water Resources Protection in the Urmia Lake Basin: A Qualitative Study, Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 54-2(1), pp 73-88. (in Persian) [DOI:10.22059/ijaedr.2022.342469.669146]
20. Badri, m. (2024). Evaluation of water resource management in Iran with a sustainable development approach, Journal of Extension and Development of Watershed Management, 12(44), pp 8-17. (in Persian) 10.22034/wmji.2024.2023701.1056
21. Bakhtar. S., Shafiei, A., Azmi, A. (2024). Analysis of Factors Affecting the Optimal Management of Agricultural Water Resources, Case Study: Hassan Abad District, West Islamabad County, Journal of Geography and Environmental Sustainability, 14(2), pp 19-32. (in Persian) [DOI:10.22126/ges.2024.10349.2742]
22. Eidi, a., kazemieh, f., zarifian, sh. (2021). Identification of Factors Affecting Sustainable Management of Agricultural Water Resources from the Viewpoint of Farmers, Case Study: Wheat Farmers of Maragheh County, Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 30(4), pp 311-326. (in Persian) [DOI:10.22034/saps.2020.12319]
23. Farahani, h., mohamadi yeganeh, b., pahlevani, m. (2023). The role of water resources in the sustainability of villages in Zanjan province, Journal of Regional Planning, 13(50), PP 17-32. (in Persian) 10.30495/jzpm.2021.26617.3794
24. Kazemieh, f., hosainzadeh, j., dashti, gh., ghafoori, h. (2014). Analysis of effective indicators in agricultural development and water resources management in rural settlements, Journal space economy & rural development, 3(2), pp 1-18. (in Persian) http://serd.khu.ac.ir/article-1-2010-fa.html
25. Khatiri, kh, ghazi, a., hasani, n. (2023). Explaining the development of social capital in urban water crisis management using the factor analysis method, case study: Karaj city, Journal of Applied Research in Geographical Sciences, 23(71), pp 341-355. (in Persian) http://dx.doi.org/10.61186/jgs.23.71.341 [DOI:10.61186/jgs.23.71.341]
26. Montazeri, a., sahneh, b., ghanghermeh, a. (2021).The Role of Water Resources Management in the Sustainable Livelihood of Rural Households, Case Study: Northern and Southern Mazraeh of Aq Qala Township, Journal of spatial planning, 11(1), pp 67-86. (in Persian) [DOI:10.22108/sppl.2020.122008.1478]
27. Nasiri zare, s., tahmasbi, a. (2022). An analysis of the key drivers of agricultural water resource governance, case study: Tarem city, Journal of Water and Sustainable Development, 9(1), pp 39-52. (in Persian) [DOI:10.22067/jwsd.v9i1.2111.1102]
28. Samara hashemi, m., bagheri, a. (2020). A Proposed integrated water resources assessment process, relying on systemic view, Journal of Iran-Water Resources Research, 16(1), pp 212-228. (in Persian) https://dorl.net/dor/20.1001.1.17352347.1399.16.1.15.9
29. Shirin hesar, r., govahi, a. (2023). Comprehensive management of water resources for a sustainable future using the SWOT model, case study: North Khorasan Regional Water Company, Journal of Water and Sustainable Development, 10(4), pp 15-28. (in Persian) [DOI:10.22067/jwsd.v10i4.2307-1256]
30. Talesh, m., kafash, h. (2018). Compilation and Validation of the Fundamental Criteria for the Integrated Management of Water Resources in Dry and Semi-arid Regions, Journal of Geographical Research on Desert Areas, 6(2), pp 81-108. (in Persian) https://dorl.net/dor/20.1001.1.2345332.1397.6.2.4.7
31. Yavarian, h., jalalian, h., tahmasbi, a. (2023). Assessing the attitude of farmers in the villages of Bahar city to the challenge of water scarcity and providing strategies to adapt to it, Journal of Applied Research in Geographical Sciences, 23(71), pp21-38. (in Persian) http://dx.doi.org/10.61186/jgs.23.71.21 [DOI:10.61186/jgs.23.71.21]
32. UNESCO. (2014). Shaping the Future We Want UN Decade of Education for Sustainable Development (2005-2014), Published in 2014 by the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, 7,place de Fontenoy, Paris , France.
33. Wang, R., Wu, F., Ji, Y., Feng, Ch. (2024). Nonlinear impact of unconventional water use on water resource sustainability in China: A perspective on water poverty, Ecological Indicators, 162, 112065. [DOI:10.1016/j.ecolind.2024.112065]
34. Zhang, Ch. Y ., Oki, T. (2022). Water pricing reform for sustainable water resources management in China's agricultural sector, Agricultural Water Management, 275, 108045. https://doi.org/10.1016/j.agwat.2022.108045 [DOI:10.1016/j.agwat.2022.108045.]
35. Tang, Y., Zhang, F., Engel, B. A., Liu, X., Yue, Q., Guo, P. (2020). Grid-scale agricultural land and water management: A remote-sensing-based multiobjective approach. Journal of Cleaner Production, 121792. [DOI:10.1016/j.jclepro.2020.121792]
36. Gabriela, Perez-Quesada; Nathan, P. Hendricks (2021), Lessons from local governance and collective action efforts to manage irrigation withdrawals in Kansas, Agricultural Water Management, 247, 106736. [DOI:10.1016/j.agwat.2021.106736]
37. Nouri, M., Homaee, M., Pereira, L. S., Bybordi, M. (2023). Water management dilemma in the agricultural sector of Iran: A review focusing on water governance, Agricultural Water Management, 288, 108480. [DOI:10.1016/j.agwat.2023.108480]
38. Li, M., Fu, Q., Guo, P., Singh, V.P., Zhang, C., Yang, G. (2019). Stochastic multiobjective decision making for sustainable irrigation in a changing environment, Journal of Cleaner Production, 223, pp 928-945. [DOI:10.1016/j.jclepro.2019.03.183]
39. Chinnasamy, C.V., Arabi, M., Sharvelle, S., Warziniack, T., Furth, C.D., Dozier, A. (2021). Char-acterization of municipal water uses in the contiguous United States. Water Resour. Res, 57(6), 1-18. https://doi.org/10.1029/2020WR028627 [DOI:10.1029/2020WR028627.]
40. Ahmed A. Gharib, a. a., Blumberg, j., Dale, t., Manning, t., Goemans, ch., Arabi, m. (2023). Assessment of vulnerability to water shortage in semi-arid river basins:The value of demand reduction and storage capacity, Science of The Total Environment, 871, 1-12. http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2023.161964 [DOI:10.1016/j.scitotenv.2023.161964] [PMID]
41. McAlpine, C. A., L. M. Seabrook, J. G. Ryan, B. J. Feeney, W. J. Ripple, A. H. Ehrlich, and P. R. Ehrlich. (2015). Transformational change: creating a safe operating space for humanity. Ecology and Society, 20(1), 1-6. http://dx.doi.org/10.5751/ES-07181-200156. [DOI:10.5751/ES-07181-200156]
42. Seijger, Ch., Hellegers, P.(2023). How do societies reform their agricultural water management towards new priorities for water, agriculture, and the environment?, Agricultural Water Management, 277, 108104. https://doi.org/10.1016/j.agwat.2022.108104 [DOI:10.1016/j.agwat.2022.108104.]
43. Radklift, M. (1994). Sustainable Development, Center Agriculture Ministry.
44. Boretti, A., & Rosa, L. (2019). Reassessing the projections of the world water development report. NPJ Clean Water, 2(1), 1-6. https://www.nature.com/articles/s41545-019-0039-9 [DOI:10.1038/s41545-019-0039-9]
45. Zhang, F., Yue, Q., Engel, B.A., Guo, S., Guo, P., & Li, X. (2019). A bi-level multiobjective stochastic approach for supporting environment-friendly agricultural planting strategy formulation. Science of The Total Environment, 693, 133593. [DOI:10.1016/j.scitotenv.2019.133593] [PMID]
46. Iglesias A. and Garrote L. (2015). Adaption strategies for agricultural water management under climate change in Europe. Agricultural water Management, 155, pp 113-124. [DOI:10.1016/j.agwat.2015.03.014]
47. Novoaa V., Rudolphb R., Rojasc O., Munizagaa J., Sáezd K. and Luis Arumíe J. (2019). Sustainability assessment of the agricultural water footprint in the Cachapoal River basin, Chile. Ecological Indicators, 98, 19-28. http://dx.doi.org/10.1016/j.ecolind.2018.10.048 [DOI:10.1016/j.ecolind.2018.10.048]
48. Water Technology Trends. (2023). IDRICA, Transforming utilities through innovation.
49. Kakar, K., Nitta, Y., Asagi, N., Komatsuzaki, M., Shiotau, F., Kokubo, T. and T.D, Xuan. (2019). Morphological analysison comparison of organic and chemical fertilizers on grain quality of rice at dierent planting densities. Plant Prod. Sci, 22, pp510-518. [DOI:10.1080/1343943X.2019.1657777]
50. Fornell, c. and larcker, d. f. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. journal of marketing research, 18 (1), 39-50. [DOI:10.1177/002224378101800104]
51. Hair, j. f., Hult, g. t. m., Ringle, c. and Sarstedt, m. (2016). A primer on partial leas squares structural equation modeling (PLS-SEM). sage publications. http://www.sagepub.com/books/Book237345 Book's Homepage: http://www.pls-sem.com
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وبگاه متعلق به تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی است.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Applied Researches in Geographical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons — Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)